باب دهم: در معانی مختلف كه تعلّق به روح دارد

خوش باش که دل تمام میباز رهد

وز محنتِ ننگ و نام میباز رهد

طوطی تو از قفس اگر باز رهد

طاووسِ دلت ز دام میباز رهد

دانی تو که مرگ چیست از تن رستن

یعنی قفس بلبل جان بشکستن

برخاستن از دو کون و خوش بنشستن

از خویش بریدن و بدو پیوستن

مرگ است خلاص عالم فانی را

درهم چه کشی ز مرگ پیشانی را

گر مزبلهٔ تن تو را مرگ رسید

با مرگ چکار جان تو با جانی را

یک یک نفست زمان تو خواهد بود

یک یک قدمت مکان تو خواهد بود

هر چیز که در فکرتِ تو میآید

آن چیز همه جهان تو خواهد بود

چون اصلِ اصول هست در نقطهٔ جان

نقشِ دو جهان ز جان توان دید عیان

هرچیز که دیدهای تو پیدا و نهان

در دیدهٔ تست آن نه در عین جهان

تا مرغ دلم شیوهٔ دمساز شناخت

در سوز روش قاعدهٔ راز شناخت

هر روز، هزار ساله ره در خود رفت

تا در پس پرده خویش را باز شناخت

آنجا که فروغ عالم جان بینی

خورشید و قمر را اثری زان بینی

در عالم جان چو قدسیان خوان بنهند

طاووس فلک را مگس خوان بینی

چون آینه پشت و رو شود یکسانت

هم این ماند همان، نه این نه آنت

امروز چنانکه جانْت در جسم گم است

فردا جسم تو گم شود در جانت

هر راز که هم پردهٔ جان تو شود

آنست که نقد جاودان تو شود

تا وارد غیبی سفریست آن تو نیست

هرگه که مقیم گشت زان تو شود

تن از پی کارِ خویش سرگردان است

جان بر سرِ ره منتظر فرمان است

رازی که به سوزنیش کاود تن تو

دریا دریا در اندرونِ جان است