باب شانزدهم: در عزلت و اندوه و درد وصبر گزیدن

گر دریائی ز شور بنشانندت

ور تیز تکی چو مور بنشانندت

بنشین که ز خاستن نخیزد چیزی

ور ننشینی به زور بنشانندت

تا کی باشی چو آسمان در تک و تاز

در زیر قدم شو چو زمین پستِ نیاز

گر صبر کنی، صبر، کند کار تو راست

ور نه پس و پیش میدو و کژ میباز

گر همچو فلک سالک پیوسته شوی

آخر چو زمینِ پست بنشسته شوی

ای بس که دویدم من و عشقش میگفت:

آهسته ترک که زود آهسته شوی!

هر روز مرا غمی دگر پیش آید

کان غم ز غم همه جهان بیش آید

گر دل به چنین صبر نه درویش آید

تسلیم کند آخر و با خویش آید

تا بر ره خلق مینشینی ای دل

در خرمن شرک خوشه چینی ای دل

گر صبر کنی گوشه گزینی ای دل

بینی که درآن گوشه چه بینی ای دل

ای دل هر دم غمی دگرگون میخور

گردن بنه و قفای گردون میخور

وانگاه سری که گوی ره خواهد شد

بر زانوی اندوه نِه و خون میخور

چون درد ترا تا به ابد درمان نیست

گر شاد شوی به قطع جز نقصان نیست

هرگز ز طرب هیچ نخیزد بنشین

در اندوهی که هرگزش پایان نیست

ای دل همه چارهٔ تو بیچارگی است

در گوشه نشستن تو آوارگی است

نانت جگرست و آب خون خوارگیست

اینست علاج تو که یکبارگی است

زین شیوه که اکنون دل دیوانه گرفت

کلّی کم آشنا و بیگانه گرفت

چون شادی خویش زهر قاتل میدید

در کوچهٔ اندوهگنان خانه گرفت

جانا دل من خویش به دریا انداخت

خود را به بلا بر سر غوغا انداخت

اندوه همه جهان به تنهائی خورد

پس شادی، اگر هست، به فردا انداخت